تاریخچه روابط سیاسی ایران و بلژیک

 براساس اطلاعات و اسناد موجود اولین مذاکرات رسمی‌برای عقد قرارداد بازرگانی بین دولتین ایران و بلژیک در سال ۱۲۲۰ هجری شمسی (۱۸۴۱ م.) در اسلامبول توسط میرزا جوادخان سفیر کبیر ایران در دربار عثمانی و بارون فرانسوا ژان وزیر مختار بلژیک در ترکیه شروع و در پایان همان سال قرارداد مزبور به امضا‌ء رسید. سپس در سال ۱۲۳۶ هجری شمسی (۱۸۷۳ م.) عهدنامه مودت و تجارت بین دو کشور  به وسیله فرخ خان امین‌الملک سفیر ایران در پاریس به نمایندگی از طرف ناصرالدین شاه و شارل ویلن وزیر امور خارجه بلژیک به نمایندگی از طرف لئوپولد شاه بلژیک در بروکسل به امضاء رسید.

در سال ۱۲۵۲ هجری شمسی (۱۸۷۳ م.) هیئتی به ریاست میرزا ملکم خان که برای فراهم آوردن زمینه مسافرت ناصرالدین شاه به اروپا عزیمت نموده بود وارد بروکسل شد. در سال ۱۲۶۷ هجری شمسی (۱۸۸۸ م.) بلژیکی‌ها شرکت سهامی خط آهن و تراموای ایران را تأسیس نموده و راه آهن یک خطه‌ای را به طول ۹ کیلومتر بین تهران و شهر ری ساختند. همین شرکت صاحب امتیاز واگن اسبی در تهران بوده و برنامه ساختن راه آهن سرتاسری ایران از تفلیس تا بندر معشور (ماهشهر) را نیز طراحی نمود. روابط سیاسی دو کشور با افتتاح سفارت ایران در بلژیک توسط یمین‌السطنه مأمور فوق‌العاده و وزیر مختار دولت ایران در ۲۷ آبان ۱۲۶۸ (۱۸۸۹ م.) آغاز شده است. متعاقب آن سفارت بلژیک در ایران نیز در ۲۶ اردیبهشت ۱۲۶۹ (۱۸۹۰ م.) توسط بارون درپ اولین وزیر مختار بلژیک نزد دربار ایران افتتاح گردید.

 اسامی و مدت اشتغال به خدمت مسئولین سفارت ایران در بروکسل :

( قبل از پیروزی انقلاب اسلامی )

بلژیکی‌ها در اصلاح سیستم گمرک، مالیات و پست ایران نیز نقش مهمی ایفا نموده‌اند؛ بدین ترتیب که پس از مرگ ناصرالدین شاه و روی کار آمدن مظفرالدین شاه اوضاع مالی کشور نیز پا به پای سایر مسائل حکومتی با بن بست مواجه شده بود. تا این تاریخ حکومت ایران با اجاره دادن گمرکات به افراد با نفوذ هزینه‌های سرسام‌آور دربار و مسافرت‌های داخلی و خارجی شاه را تأمین می‌نمود. لذا دولت ایران در جریان سفر ناصرالملک وزیر امور خارجه وقت به بلژیک در ۱۲۷۶ هجری شمسی (۱۸۹۷ م.) که به عنوان یکی از رجال سیاسی اصلاح‌طلب دوره قاجار شهرت دارد، خواستار مساعدت کارشناسان بلژیکی در اصلاح گمرکات ایران شد. قرارداد مربوطه در سال ۱۸۹۸ به امضا‌ء رسیده و ۳ نفر از کارشناسان گمرکات بلژیکی به سرپرستی ژوزف نوز معاون گمرک بروکسل در تاریخ ۱۵ مارس ۱۸۹۸ وارد تهران شدند. این گروه کارشناس تا سال ۱۹۰۷ نیز در تهران بوده و امضای نوز تا این تاریخ در زیر قرارنامه‌های گمرکی ایران با کشورهای دیگر نیز وجود دارد. با آغاز به کار کارشناسان بلژیکی، سیستم اجاره گمرکات ملغی و سیستم ثبت آمارهای تجاری و اداره دولتی گمرکات به اجرا گذاشته شد. بلژیکی‌ها گمرکات داخلی و راهداری‌ها را نیز که به نفع تجار و بازرگانان نبود ملغی نمودند.

تا ورود بلژیکی‌ها به ایران سیستم پست کشور نیز به صورت محدود یعنی رساندن نامه‌های دولتی به صورت استیجاری بوده است لکن بلژیکی‌ها سیستم مذکور را نیز تغییر دادند.

بلژیکی‌ها در زمینه سیاست‌های مالی دولت نیز طرح برقراری عوارض مستغلات شهری، عوارض پروانه تجارت و حرفه‌ها و اصناف، مالیات بر تریاک، مالیات بر مستمری‌ها و مواجب دولتی، تأسیس خزانه‌داری مرکزی و همچنین ایالات نیز ابتکارات و طرح‌هایی را ارائه داده بودند. به دنبال عزل نوز بلژیکی‌های دیگری تا سال ۱۹۱۴ در امور گمرکی و مالی کشور حضور داشتند لکن با آغاز جنگ اول جهانی بلژیکی‌ها که  قادر به ادامه کار نبودند ایران را ترک نمودند.

روابط سیاسی ایران و بلژیک در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی (۱۹۴۰ م.) به علت وقوع جنگ دوم جهانی و اشغال بلژیک قطع شد. پس از خاتمه جنگ ، دو کشور مجدداً از سال ۱۳۲۴ هجری شمسی (۱۹۴۵ م.) روابط عادی خود را از سرگرفتند و در سال ۱۳۳۵ نمایندگی‌های سیاسی به درجه سفارت کبری ارتقاء یافتند.

روابط دو کشور تا سال ۱۳۵۷ یعنی پیروزی انقلاب اسلامی در جریان بود. طی این مدت مقامات عالرتبه دو کشور سفرهای متقابلی به شرح زیر داشتند :

- سفر رسمی‌شاه ایران به بلژیک در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۳۹؛

- سفر رسمی‌شاه بلژیک به ایران در ۱۳۴۳؛

- سفر شاه ایران به بلژیک در تیرماه ۱۳۴۹؛

- سفر هویدا نخست وزیر وقت به بلژیک در خرداد ۱۳۴۰ (وی به عنوان یکی از تحصیل کردگان دانشگاه آزاد بروکسل در این سفر نشان عالی لئوپولد عالی‌ترین نشان رسمی‌بلژیک را از پادشاه بلژیک دریافت نمود.)

- سفر ۸ روزه ادموند لبورتن نخست‌وزیر وقت بلژیک به تهران در ۲۹ شهریور ۱۳۵۲

- دیدار وزیر خارجه بلژیک از تهران در ۹ بهمن ۱۳۵۶

روابط بعد از پیروزی انقلاب اسلامی

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی روابط دیپلماتیک بین دو کشور در سطح سفارت برقرار بوده است. وزیر مشاور در تجارت خارجی دولت بلژیک جهت گسترش روابط  اقتصادی در اسفند ۱۳۶۱ به ایران سفر نمود. این سفر منجر به امضای یک یادداشت تفاهم بین دو کشور گردید. وزیر مذکور در شهریور ۱۳۶۳ نیز برای دومین بار جهت شرکت در نمایشگاه بین‌المللی تهران به ایران سفر کرد.

اسامی و مدت اشتغال مسئولین سفارت جمهوری اسلامی ایران

(در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی)

بدنبال مذاکرات وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و بلژیک در مهر ماه ۱۳۶۹ در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک آقای مارک اسکنس وزیر خارجه وقت بلژیک در مرداد ۱۳۷۰ طی یک سفر ۴روزه به تهران با مقامات سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران ملاقات نمود. در شهریور ۱۳۷۰ نیز وزیر تجارت خارجی بلژیک جهت شرکت در نمایشگاه بین‌المللی وارد تهران شد. متقابلاً در اردیبهشت ۱۳۷۱ وزیر صنایع جمهوری اسلامی ایران جهت برگزاری اولین اجلاس کمیسیون مشترک دو کشور راهی بروکسل گردید.

طی سالهای اخیر روابط سیاسی ایران و بلژیک بصورت دیدارها و تماس های منظم وزرای خارجه دو کشور و همچنین دیدارهای سیاسی در سطوح دیگر به شکل عادی ادامه داشته است. به عنوان مثال، در اسفند ماه سال 1400 آقای امیرعبدالهیان و خانم ویلمس وزرای امور خارجه ایران و بلژیک در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با یکدیگر ملاقات کردند. در زمینه همکاری‌های پارلمانی دو کشور رئیس مجلس نمایندگان بلژیک در آذر ماه ۱۳۸۰ به دعوت رئیس مجلس شورای اسلامی‌به تهران سفر نمود و متعاقب آن تماس‌ها و دیدارهای پارلمانی تداوم داشته و رئیس مجلس شورای اسلامی در تیر ماه ۱۳۸۴ از بروکسل دیدن کرد. 

 در جریان تشدید تحریم‌های غیرقانونی غرب علیه کشورمان به بهانه موضوع فعالیت‌های هسته‌ای، روابط دوجانبه سیاسی و اقتصادی تحت تاثیر این تحریم‌ها تا حد زیادی دچار رکود گردید ولی با آغاز مذاکرات ایران و گروه 1+5 در خصوص برنامه هسته ای از سال 1392 روابط دوجانبه دو کشور در سطوح مختلف سیاسی و اقتصادی رو به بهبود رفت و گسترش یافت. آقای دیدیه ریندرز معاون نخست وزیر و وزیر امورخارجه بلژیک  جزو اولین وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپایی بود که در اسفند سال 1392 به ایران سفر نمود و اراده کشورش برای توسعه روابط با ایران را اعلام نمود. پس از آن هیات‌های سیاسی و اقتصادی زیادی میان دو طرف  تا به امروز مبادله گردیده که اهم آن می‌توان به سفر متقابل وزرای خارجه دو کشور، سفرهای متقابل روسای اتاقهای بازرگانی دو کشور، سفر وزیر مشاور در امور تجارت خارجی بلژیک به تهران به همراهی حدود 25 تن از تجار و صاحبان صنعت بلژیکی به ایران در سال 1394، سفر مقامات پارلمانی دو کشور از جمله سفر رئیس مجلس سنا و همچنین رئیس کمیسیون روابط خارجی مجلس بلژیک به ایران، سفر آقای بورژوا نخست وزیر دولت فلاندر بلژیک در راس هیاتی 200 نفره از تجار و صاحبان صنایع بلژیک به ایران و سفر معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و همچنین سفر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران به بلژیک و امضای یادداشت تفاهم همکاری میان دو کشور در سال 1395 اشاره نمود.

در حال حاضر برنامه‌ریزی برای توسعه روابط هرچه بیشتر میان دو کشور و افزایش سطح هیات‌های سیاسی و اقتصادی در دستور کار مقامات سیاسی دو کشور قرار دارد.